جواهر و زیورآلات
سنگ های قیمتی یا جواهر، اشیا تزئینی کوچکی هستند که برای زینت شخصی به صورت سنجاق های سر و لباس، حلقه یا انگشتر، گردنبند، گوشواره و دست‌بندهای زینتی، استفاده می‌شوند. این اشیا می‌توانند به بدن انسان یا لباس او متصل باشند. عبارت اشیا تزئینی در اینجا به زیورآلات با دوام محدود می‌شود و نمی توان برای مثال، گل ها یی که روی مو یا بر روی لباس قرار داده می شوند را در این گروه قرار داد. قرن هاست که فلزات (غالباً به صورت ترکیب با سنگ های جواهر)، مواد پایه‌ای رایج برای جواهرات بوده اند، ولی مواد دیگر مانند صدف و مواد رستنی* نیز می تواند به کار رود.
* مواد رستنی به گروهی از مواد می گویند که برای مقاصد خاص، از گیاهان استخراج شده و تحت عملیاتی، تغییر ماهیت داده و مورد مصرف قرار می گیرند.
جواهر یکی از قدیمی ترین انواع مصنوعات از دید باستان شناسی است. مهره های ساخته شده از صدف ناساریوس (Nassarius) با دیرینه ۱۰۰ هزار ساله، قدیمی ترین جواهر شناخته شده به حساب می‌آید. جواهرات در هر فرهنگ دارای اشکال پایه‌ای مختلف هستند، ولی معمولاً پایداری طولانی دارند. در فرهنگ‌های اروپایی اشکال رایج جواهرات به صورت آنچه در بالا نام برده شد، از زمان‌های باستان متداوم بوده‌است. در حالی که بقیه اشکال مانند زیورآلات بینی و مچ پا که در بقیه فرهنگ‌ها حائز اهمیت بوده، بسیار کم رواج داشته‌است. بنا به شواهد تاریخی، بیشترین گستره تأثیرات بر طرح و مدل جواهر از آسیا بوده است.
جواهر می‌تواند از ترکیب تعداد زیادی ماده ساخته شود. سنگ های قیمتی و مواد مشابه مانند کهربا، مروارید، فلزات گرانبها، مهره و صدف بطور گسترده به عنوان جواهر استفاده شده اند و لعاب نیز اغلب دارای اهمیت بوده است. جواهر در اکثر فرهنگ ها به خاطر ویژگی‌های ماده تشکیل دهنده، طرح و مدل یا سمبل معنادار آن به عنوان نماد حالت شناخته می‌شود. جواهر برای تزئین تقریباً تمام نقاط بدن از سنجاق سر تا حلقه انگشت‌های پا و حتی اندام های دیگر ساخته شده است. روش استفاده از جواهر برای جنسیت های مختلف، بچه ها و افراد بزرگ‌تر در فرهنگ های مختلف بسیار تفاوت دارد، ولی زن های بالغ ثابت قدم ترین استفاده کننده های آن بوده‌اند. برای مثال، در ایران رسمی وجود دارد که در جشن عروسی به عنوان هدیه‌ای از طرف پدر و مادر داماد، سرویس طلا به عروس هدیه می‌شود. در فرهنگ امروزی اروپا، استفاده از جواهر برای مردان بالغ نسبت به فرهنگ های دیگر و اعصار مختلف اروپا کم است.
ارزش جواهرات در دوران هخامنشیان
زنان پارسی
جواهرات و زیور آلات در ایران از دیرباز به عنوان قطعه ای از لباس در میان اقوام مختلف مطرح بوده است. مردم ایل قشقایی و عرب ایرانی خوزستان، بیشترین استفاده کنندگان از جواهرات و زیورآلات بوده اند. جواهرات در میان مردم قشقایی شامل گردنبند مهلو، گردنبند میخک، گردنبند مهره ای، عنبردان، قاب قرآن، النگو و دستبند مهره ای، گیسوبند و بازوبند است.
زنان پارسی از روغن‌های معطر برای خوشبو کردن خود و از سرمه و سرخاب برای آرایش چشم و چهره استفاده می‌کردند. برای زیباتر کردن لباس، زنگوله های گوناگون طلایی به لبه‌های آن می‌دوختند که هنگام راه رفتن صدای نرم و دلنشین شان، بر زینت و شکوه صاحب لباس اضافه می کرد. آنان از انواع گوشواره های زرین و گوهر نشان، گردن بند، دستبند، انگشتر، کمربندهای ساخته شده از فلزات گرانبها و سنگ‌های قیمتی، سنجاق و پلاک با نقوش تزیینی بهره می‌بردند.
گردنبندها
گردنبندهای ویژه زنان دورهٔ هخامنشی با شکل‌های گوناگون و متنوع به یادگار مانده است که تعدادی از آنان ساده و شبیه گردنبند مردان یا به صورت طوق است. گردنبندی دیگر از سر شیر شاخدار است که به وسیلهٔ شاخ‌ها به حلقه‌های نقطه چین به رشته اصلی وصل شده است. رشته اصلی به شکل لوله است و در فاصله های معین به وسیله دو نیمکرهٔ کوچک به هم مرتبط شده اند. دیگر گردنبندی که ساخته شده از گوی‌های شیشه‌ای که در میان آنها گوی‌های طلایی پخ شده است. زنان دوره هخامنشی علاوه بر گردنبندهای بلند، از گردنبندهای خفت گردن استفاده می‌کردند که گاهی اوقات به صورت چندتایی و طوق ساده بوده، طوق‌هایی که دو سر آن منتهی به سر جانوران است.
بازوبندها
زنان از بازوبندهای زرین متنوع نیز برای آراستن بازوان بهره می‌بردند. از جمله این بازوبندها می توان به بازوبند زرینی که در قسمت میانی، منحنی به سمت داخل دارد و دو سر آن به دو عقاب شاخدار ختم می‌شود، سر آنها روبروی هم قرار گرفته است. دستها در جلوی تنه خوابیده، قسمتی از حلقهٔ بازوبند را تشکیل داده است. دو بازوبند دیگر به دست آمده است که یکی از آن ها بازوبند تابیده شده‌ای است که دوسر آن به شکل سر غزال (آهو) و دیگری بازوبند مارپیچ فنری دو حلقه‌ای را که دو سر آن شبیه سر گربه یا شیر ماده است.
النگوها
النگوهای زرین و سیمین از دیگر زینت آلات زنان این دوره بوده، النگوهای تابیده شده به قطر۶٫۳ سانتی‌متر، النگوهای ساده با سر اردک و سر غزال، حلقه های مارپیچ با سر بز، النگوهای زرین به شکل سوسمار، النگوهای سیمین که حلقه آن بسیار قطور و ساده و منتهی به دو سر قوچ است، النگو با حلقه شیشه‌ای و دو سر طلایی، النگو با حلقه ساده و انحنا در قسمت تحتانی، یا دو سر غزال، از جمله النگوهایی هستند که توسط باستان شناسان، کشف شده اند.
انگشترها
انگشترهایی که از این دوره به دست آمده‌اند و تزیین آنها، بنا به اظهار رومن گیرشمن (باستان شناس فرانسوی)، از هنرهای نمادین در معماری الهام گرفته شده است. از جمله انگشتری که روی آن گاو بالدار با سر انسان نقش شده و مربوط به گنجینهٔ جیهون است یا انگشتری که فرشته بالدار با دمی شبیه نیش عقرب روی آن حک شده است.
دکمه های مدور دارای نقش سر و صورت جانوران از جمله سر شیر، سنجاق سینه زرین به شکل جانوران و گلها، قطعات زرین سوراخ دار و حلقه‌ای شکل که به لبهٔ لباس دوخته می شد از جمله زینت های زیبای پارسیان بوده که نشانگر ذوق سرشار این قوم می باشد. مدال ها و نشانه های طلا نیز بخش دیگری از زیورهای متداول شاهان و بزرگان و اشخاص بلند مرتبه بوده است.
واژه شناسی جواهر
کلمه “jewellery” به معنی جواهر از زبان پارسی به معنی «گوهر» است و بعد به اروپا وارد شد و از آن، کلمه “jewel” مشتق و انگلیسی شده است. واژه “jouel” در زبان فرانسوی باستان و فراتر از آن کلمه لاتین “jocale” به معنی اسباب بازی است. در زبان انگلیسی بریتانیایی، انگلیسی زلاند نو، انگلیسی ایرلندی، انگلیسی استرالیایی و انگلیسی آفریقای جنوبی به صورت “jewellery” نوشته می‌شود. در حالی که در انگلیسی آمریکایی به صورت “jewelry” است. در انگلیسی کانادایی هر دو کلمه استفاده می‌شود گرچه شکل کلمه به صورت “jewelry” در انگلیسی کانادایی، دو برابر استفاده می‌شود. در فرانسوی و بعضی زبان‌های اروپایی عبارت متناظر “joaillerie” ممکن است علاوه بر اشیا استفاده شده توسط انسان، برای فلزکاری با فلز گرانبها در مواردی چون اشیا هنری و اقلام کلیسا نیز استفاده شود.
دیدگاه خود را بنویسید