سوزندوزی

یکی  از قدیمی ترین و خلاقانه ترین هنر و صنایع دستی ایران زمین، سوزن دوزی می  باشد. این هنر مخصوص ایران بوده و نوعی بافت نخ و سوزن بر روی پارچه می  باشد. سوزن دوزی بیش از سایر استان های ایران، در استان های سیستان و  بلوچستان، اصفهان، لرستان، شمال کشور (مخصوصاً ترکمن ها)، خراسان و یزد  رواج داشته و می توان به جرات گفت این استان ها، هنر سوزن دوزی را زنده نگه  داشته اند.

با  توجه به تفاوت فرهنگ ها در استان های ذکر شده، هنر این عزیزان نیز کمی خود  را متفاوت نمایش می دهد و در کارهای سوزن دوزی آنها می توان تفاوت هایی در  رنگ، طرح و نوع دوخت مشاهده کرد. بطورکلی در حال حاضر می توان مهد هنر  سوزن دوزی را استان سیستان بلوچستان دانست که این هنر توسط شیرزنان بلوچ  تولید می شود. در این میان خالی از لطف نیست اگر این مهم ذکر شود که  شهرستان ایرانشهر به عنوان شهر ملی سوزن دوزی، در سال 1397 ثبت شده و این  استان دارای نوع خاصی از سوزن دوزی می باشند که به آن سوزن دوزی بلوچی و یا  بلوچی دوزی نیز می گویند. بسیاری از طرح هایی که این زنان بوجود می آورند،  ناشی از خلاقیت های ذهنی آنها است که این ذهن بیشتر بیانگر رویاهای این  زنان می باشد.

طرح  های سوزن دوزی اصیل و خالص بلوچی  را می توان بر روی لباس پادشاهی فرح  دیبا نیز یافت که در همان دوران، سوزن دوزی از نوع بلوچی، توسط سازمان  یونسکو، مهر اصیل بودن دریافت کرد.

تاریخچه

شاید  وقتی گفته می شود مهد سوزن دوزی استان سیستان و بلوچستان است، این فکر به  ذهن خطور کند که برای اولین بار نیز این هنر ارزشمند در سیستان و بلوچستان  ابداع شده است. در واقع این چنین نبوده و حدود 8000 سال قبل، سوزن دوزی  توسط ساکنین غار کمربند (این غار در اطراف بهشهر و کنار دریای خزر می باشد)  ابداع شد. مسلماً وسائل و تجهیزاتی که امروزه ما استفاده می کنیم در آن  زمان قابل دسترس و مصرف نبوده پس آنها چگونه سوزن دوزی می کردند؟

این  افراد مانند دیگر ساکنان سرزمین، به کشاورزی و چوپانی مشغول بودند و با  پرورش بز و گوسفند و سپس کوتاه کردن پشم آنها، به اصطلاح امروزی پارچه هایی  را درست کرده و سوزن آنها نیز تکه ای از شاخه درختان بود که آن را تیز می  کردند. در همان دوران و در غرب فلات ایران (چتل هیوک واقع در ترکیه)،  بافندگی رواج یافت و با توجه به حفاری های باستانی انجام شده، آثار تجهیزات  آنها نیز هنوز باقیمانده است که بصورت سنگواره در موزه نگهداری می شوند.  کمی بعد در اطراف کاشان (تپه سیلک)، مدارکی دال بر بافندگی و نخ ریسی یافت  شده است که مربوط به 200 الی 300 سال قبل از تاریخ ابتدایی می باشد.

با  گذشت زمان و حملات مختلف کشورهای همسایه و اعراب به ایران، این هنر نیز  دستخوش تغییر شد اما مانند زبان فارسی، روح آریایی خود را حفظ کرده و با  توجه به اتفاقات تلخ بسیار در دوران، همچنان می توان روح و اصالت ایرانی آن  را حس کرد.

نحوه دوخت

شاید  یکی از مهمترین سوال ها برای افرادی که آشنایی با این هنر ارزشمند ندارند و  یا آشنایی کمی دارند، این باشد که سوزن دوزی چه تفاوتی با روش های دوخت  دیگر دارد؟

برای  پاسخ به این سوال، ابتدا باید شیوه دوخت را توضیح داد و سپس تفاوت بین  سوزن دوزی و دوخت های معمولی دیگر، خود را نمایش خواهند داد.

در  سوزن دوزی، با استفاده از سوزن، قلاب و نخ های رنگی متفاوت، عملیات دوخت  بصورت دستی یا با چرخ بر روی پارچه های ساده یا طرحدار انجام می شود اما  یکی از مهمترین تفاوت هایی که این هنر را ارزشمندتر از هنرهای دوخت دیگر می  کند، دقت و ظرافت خاص در تولید و دوخت محصولات سوزن دوزی شده می باشد.  تفاوت مهم دیگر، اصیل بودن و وجود روح ایرانی بودن آن است چرا که فرایند  دوخت نه توسط ماشین بی جان و روح بلکه توسط دستان یک فرد هنرمند و ذهن و  روح بیدار و هوشیار او دوخته شده است.

یکی  از ابزارهای پرکاربرد برای سوزن دوزی، قاب مستطیل یا دایره ای شکل جهت صاف  نگه داشتن پارچه است که به آن "کارگاه گلدوزی" نیز می گویند. پارچه های  مصرفی متنوع و از جنس کتان، زربافت، ابریشم، پشم و پنبه می باشد که بر روی  آنها از نخ هایی با جنس ابریشم، پشم، الیاف مصنوعی، گلابتون، ملیله، سرمه و  نقده استفاده می کنند.

کراوات

کراوات (به فرانسوی: Cravate) یا دستمال گردن بلند پارچه‌ای است با درازا و پهناهای مختلف که در جلوی پیراهن بسته می‌شود و روی سینه قرار می‌گیرد و یکی از الحاق‌های پوشش مردانه است. البته پسر بچه‌ها هم به‌طور غیر رسمی از آن استفاده می‌کنند. اشکال گوناگونی از کراوات زنانه هم طراحی و استفاده می‌شود.

در  بسیاری از کشورها در مراتب نظامی، مدرسه و نیز شغل‌های گوناگون حتی  پیشخدمتی از کراوات به عنوان بخشی از لباس رسمی استفاده می‌کنند. سربازهای  رومی و چینی در نبردها از گردن‌پوش هم به عنوان بخشی از یونیفرم و هم به  عنوان نشان وابستگی به گروهی خاص استفاده می‌کردند.

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، استفاده و فروش کروات در ایران با محدودیت‌هایی مواجه شد. فرهنگستان زبان و ادب فارسی، برابر پارسی «کروات» را «دِراز آویزِ زینتی» نامیده‌است.

انواع کراوات از نظر عرضی به ۳ گروه استاندارد (Standard)، باریک (Narrow) و اسکینی (Skinny) تقسیم می‌شود.

ریشه ایرانی کراوات

در مورد ریشه ایرانی بودن کراوات گفته شده که در اوستا ۱۲ چیز را نیاز مرد جنگی دانسته‌اند که هشتمین آن کوئرس از ریشه کوئرت بود که در زبان پهلوی به آن گریوپان می‌گفتند و به روی زره بسته می‌شد.

هم چنین در نقش رجب استان فارس نرسیده به نقش رستم، که بنا بر نظر هرتسفلد مربوط به بابک، پدر اردشیر بابکان می‌شود کوئرت را می‌توان آشکارا بر دور گردن بابک دید که به روی زره بسته‌است.

این پارچه پهن را بزرگان و سرداران سپاه به صورت پهن و پیش‌سینه‌ای استفاده می‌کردند و نمونه پهن آن در نقوش طاق‌بستان دیده می‌شود.

پژوهش‌گر بریتانیایی، نوئل مالکوم، نیز در کتاب خود به نام تاریخچه مختصر بوسنی بر این باور است که کراوات نخستین‌بار از ایران در زمان ساسانیان به اروپا رفت. این ایرانیان پیروان مانی بودند و برای اینکه از دیگران، جدا نشان داده شوند از پارچه‌ای در جلوی  پیراهن خود استفاده می‌کردند؛ ولی در تاریخ معاصر توسط کروات‌ها به فرانسه  برده شد و به دلیل تفاوت‌های زبانی، نام آن به کراوات تبدیل شد و به وسیله همسایه فرانسه یعنی انگلستان بیشتر مورد توجه قرارگرفت و به جهانیان معرفی  شد.